Verkeersveiligheid versus sociale veiligheid: hoeveel licht is veilig?
Een meisje dat niet meer thuiskomt. Een fietspad waar al honderden meldingen over zijn gedaan. Een kapotte lantaarnpaal die te lang kapot blijft. En een discussie die maar zelden écht gevoerd wordt: wat is eigenlijk de rol van verlichting in sociale veiligheid? Als Nederlands Lichtinstituut kunnen én willen we deze gebeurtenis in Duivendrecht niet negeren. Niet om er politiek gewin uit te halen. Niet om met een wijzend vingertje te komen. Maar wél om een oproep te doen: laten we als sector – gemeenten, netbeheerders, leveranciers, aannemers en adviseurs – samen nadenken over hoe het beter kan. Want we weten dat het beter kan.
Licht is meer dan een norm
In technische zin is het simpel. Er zijn normen, richtlijnen, lichtberekeningen. We weten precies hoeveel lux er nodig is voor verkeersveiligheid. Maar veiligheid is méér dan zichtbaar asfalt. “Sociale veiligheid gaat over gezien wórden,” zegt Klaas Beens, adviseur bij het NLI. “En dat is veel minder hard meetbaar. Het is een gevoel. Een emotie. Het verschilt per persoon. Wat voor de één prima voelt, kan voor de ander onveilig zijn.” En daarin zit precies het dilemma. Er is geen norm voor sociale veiligheid. Geen wettelijk kader. Alleen het besef dat verlichting een cruciale rol speelt in hoe veilig mensen zich voelen, vooral 's avonds en 's nachts.
Waar ligt de grens tussen donker en te donker?
Tegelijkertijd is er een andere beweging gaande. In buitengebieden kiezen steeds meer gemeenten bewust voor het ‘verdonkeren’ van delen van hun gemeente. Om insecten te sparen. Om de sterrenhemel terug te brengen. Op de Veluwe worden complete armaturen uitgezet of verwijderd, in overleg met bewoners, met natuurfoto’s als overtuigingsmiddel. Is dat verkeerd? Zeker niet. Maar wat als er op die plekken iets gebeurt? Wat als iemand zich onveilig voelt op een pad waar bewust geen verlichting meer is? Het punt is: deze dilemma’s staan niet los van elkaar. Ze verdienen allebei aandacht. En balans.
Sociale veiligheid is niet te vangen in één lichtberekening
Klaas vertelt over een gemeente die vroeg of het NLI mee kon kijken naar een pad tussen het station en een dorp. “Daar waren meisjes lastiggevallen. Ze vroegen: ‘Is het goed genoeg verlicht?’ Technisch: ja. Maar dat zegt dus lang niet alles. Sociale veiligheid draait ook om tijdstip, locatie, sociale controle. Hoeveel mensen er in de buurt zijn. Of je zichtbaar bent voor anderen. Of er snel hulp kan komen.” “Je bent pas écht veilig,” zegt Klaas, “als iemand anders jou kan zien. Als er anderen zijn die kunnen reageren als het misgaat.”
En ondertussen: kapotte lantaarns die te lang niet branden
In het geval van Lisa was de verlichting op de betreffende weg al vaker gemeld. Het probleem? Personeelstekort bij de netbeheerder. Slechte overdracht tussen twee gemeenten. Geen onwil, maar wél een systeem waarin zoiets te lang blijft liggen. Verlichting bungelt vaak onderaan de prioriteitenlijst. Ergens ook logisch; want als er een complete wijk zonder stroom zit, krijgt dat voorrang. Toch zit er iets dat we wél kunnen aanpakken:
-
Geef prioriteit aan storingen op risicoplekken.
-
Zorg dat meldsystemen storingen direct kunnen doorzetten naar de aannemer.
-
Maak als gemeente duidelijk wat urgent is.
En misschien is het tijd voor iets nieuws. Klaas: “Een soort ‘spoedvlag’ op bepaalde routes. Fietspaden bij stations, doorgangen waar vaker iets gebeurt. Dat je daar zegt: dit lossen we altijd binnen 24 uur op.”
Een open uitnodiging aan de sector
Wij bij het NLI hebben niet alle antwoorden. Maar we willen ze wél zoeken. Samen. Misschien heeft een leverancier wel dé oplossing. Of een gemeente al een goed systeem ontwikkeld. Of kunnen we met z’n allen sociale veiligheid beter meenemen in beleidsplannen en aanbestedingen. Licht is geen garantie voor veiligheid. Maar het is wél een voorwaarde. Dus: laten we dit moment aangrijpen om het gesprek te voeren. Open, eerlijk, zonder verwijten. Maar met de gedeelde wens om het beter te doen.
Doe je mee?
We zijn benieuwd naar ervaringen, ideeën en oplossingen. Laat van je horen. Want alleen samen maken we het veiliger.